Job Evaluation (การประเมินตำแหน่งงาน) เป็นกระบวนการที่องค์กรใช้ในการประเมินและจัดอันดับค่าของตำแหน่งงานต่าง ๆ ภายในองค์กร เพื่อให้แน่ใจว่าโครงสร้างเงินเดือนและผลประโยชน์ต่าง ๆ นั้นยุติธรรม และสมเหตุสมผล ซึ่งกระบวนการนี้จะช่วยให้องค์กรสามารถกำหนดอัตราค่าตอบแทนที่เหมาะสมกับตำแหน่งงานที่มีความแตกต่างกันในแง่ของความรับผิดชอบ ความยากของงาน ทักษะที่จำเป็น และความสำคัญของงานนั้น ๆ ต่อองค์กร
วัตถุประสงค์ของการประเมินตำแหน่งงาน
การประเมินตำแหน่งงานมีวัตถุประสงค์หลัก ๆ ที่ช่วยให้องค์กรสามารถบริหารจัดการทรัพยากรบุคคลได้อย่างมีประสิทธิภาพและเป็นธรรม โดยสรุปวัตถุประสงค์หลัก ๆ ของการประเมินตำแหน่งงานมีดังนี้:
- ความยุติธรรมในการจ่ายค่าตอบแทน
การประเมินตำแหน่งงานช่วยให้การจ่ายค่าตอบแทน และสวัสดิการของพนักงานเป็นไปอย่างยุติธรรม โดยพิจารณาจากลักษณะของงาน เช่น ความรับผิดชอบ ความซับซ้อน และทักษะที่จำเป็นในการทำงาน การทำเช่นนี้จะช่วยป้องกันไม่ให้เกิดความรู้สึกไม่เท่าเทียมในหมู่พนักงานภายในองค์กร เช่น การจ่ายเงินเดือนที่ไม่เหมาะสมกับลักษณะงานหรือบทบาทของพนักงาน - การสร้างโครงสร้างเงินเดือนที่มีประสิทธิภาพ
การประเมินตำแหน่งงานจะช่วยสร้างโครงสร้างเงินเดือนที่มีความสมดุล โดยให้ความสำคัญกับความรับผิดชอบและความยากของงาน เช่น ตำแหน่งที่มีหน้าที่สำคัญหรือซับซ้อนมากกว่า ก็จะได้รับการกำหนดเงินเดือนที่สูงขึ้น การประเมินนี้ช่วยให้องค์กรสามารถจัดการงบประมาณค่าจ้างได้อย่างมีระเบียบ - การพัฒนาบุคลากร
การประเมินตำแหน่งงานช่วยให้องค์กรเข้าใจถึงทักษะ และความสามารถที่จำเป็นในแต่ละตำแหน่งงาน ทำให้สามารถวางแผนพัฒนาบุคลากรให้เหมาะสมกับความต้องการของงาน เช่น การฝึกอบรมเพื่อเพิ่มทักษะ หรือการปรับปรุงพัฒนาความสามารถในการทำงานเพื่อเตรียมตัวให้พร้อมสำหรับตำแหน่งที่มีความรับผิดชอบสูงขึ้น - การกระตุ้นและรักษาความพึงพอใจของพนักงาน
การประเมินตำแหน่งงานที่มีความยุติธรรมจะช่วยเพิ่มความพึงพอใจในงานของพนักงาน เนื่องจากพวกเขาจะรู้สึกว่าผลตอบแทนที่ได้รับเหมาะสมกับงาน และความรับผิดชอบที่ต้องทำ การประเมินที่ถูกต้องและโปร่งใสช่วยลดความเครียดและความไม่พอใจในองค์กร - การวางแผนการสืบทอดตำแหน่งและการเลื่อนตำแหน่ง
การประเมินตำแหน่งงานช่วยให้เห็นภาพรวมของตำแหน่งต่าง ๆ ภายในองค์กร รวมถึงการเปรียบเทียบความสำคัญและความยากของงานแต่ละตำแหน่ง การมีข้อมูลเหล่านี้ทำให้การตัดสินใจเรื่องการเลื่อนตำแหน่งหรือการสืบทอดตำแหน่งมีความชัดเจนและเหมาะสมมากยิ่งขึ้น - การสร้างความโปร่งใสในการจัดการทรัพยากรบุคคล
การประเมินตำแหน่งงานช่วยให้ระบบการจัดการทรัพยากรบุคคลภายในองค์กรมีความโปร่งใสมากขึ้น เพราะพนักงานจะเห็นว่าอัตราค่าตอบแทน และการตัดสินใจต่าง ๆ ถูกกำหนดอย่างยุติธรรมโดยอ้างอิงจากเกณฑ์ที่เป็นมาตรฐาน - การดึงดูดและรักษาพนักงานที่มีคุณภาพ
องค์กรที่มีการประเมินตำแหน่งงานอย่างเหมาะสมจะสามารถดึงดูดผู้มีความสามารถเข้ามาทำงานได้ง่ายขึ้น เนื่องจากผู้สมัครงานจะเห็นว่ามีความยุติธรรมในระบบค่าตอบแทนและโอกาสในการพัฒนาอาชีพ นอกจากนี้ยังช่วยรักษาพนักงานที่มีความสามารถไม่ให้ย้ายไปยังองค์กรอื่น
ขั้นตอนในการประเมินตำแหน่งงาน
- กำหนดเกณฑ์การประเมิน: ขั้นตอนแรกคือการกำหนดเกณฑ์หรือปัจจัยที่ใช้ในการประเมินตำแหน่งงาน เช่น ความรับผิดชอบ ความซับซ้อนของงาน ทักษะและประสบการณ์ที่จำเป็น เป็นต้น
- การเก็บข้อมูลเกี่ยวกับตำแหน่งงาน: องค์กรต้องทำการเก็บข้อมูลเกี่ยวกับแต่ละตำแหน่งงาน เช่น ขอบเขตงาน รายละเอียดงานที่รับผิดชอบ และข้อกำหนดของงานต่าง ๆ
- การประเมินและจัดอันดับตำแหน่งงาน: ใช้เกณฑ์ที่กำหนดในการประเมิน และจัดอันดับตำแหน่งงานต่าง ๆ โดยทั่วไปอาจใช้วิธีการจัดอันดับตามลำดับ เช่น การให้คะแนนงานแต่ละตำแหน่งตามความสำคัญหรือความยาก
- การกำหนดอัตราค่าตอบแทน: จากการประเมินตำแหน่งงานแล้ว องค์กรจะสามารถกำหนดอัตราค่าตอบแทนที่เหมาะสมกับแต่ละตำแหน่งงานได้
วิธีการประเมินตำแหน่งงาน
- การจัดอันดับ (Ranking Method): เป็นวิธีที่ง่ายที่สุด โดยการจัดอันดับตำแหน่งงานจากความสำคัญหรืองานที่มีความรับผิดชอบมากที่สุดไปจนถึงน้อยที่สุด
- การให้คะแนน (Point Method): ใช้การกำหนดคะแนนให้กับแต่ละปัจจัยของงาน เช่น ความซับซ้อนของงาน ความรับผิดชอบ ทักษะที่ต้องใช้ แล้วนำมารวมคะแนนเพื่อจัดอันดับตำแหน่งงาน
- การประเมินตามการแบ่งกลุ่ม (Classification Method): การแบ่งตำแหน่งงานออกเป็นกลุ่มที่มีลักษณะและลำดับความสำคัญใกล้เคียงกัน เช่น กลุ่มงานระดับสูง กลุ่มงานระดับกลาง และกลุ่มงานระดับต่ำ
- การประเมินตามปัจจัย (Factor Comparison Method): การประเมินตำแหน่งงานตามปัจจัยต่าง ๆ โดยเลือกปัจจัยที่สำคัญ เช่น ความรับผิดชอบ ทักษะที่ต้องการ แล้วเปรียบเทียบกับตำแหน่งงานที่มีอยู่ในองค์กร
ปัจจัยที่ใช้ในการประเมินตำแหน่งงาน
- ความรับผิดชอบ (Responsibility): การประเมินระดับความรับผิดชอบในงาน เช่น การตัดสินใจ การบริหารจัดการ หรือการควบคุมทรัพยากร
- ทักษะ (Skills): ความสามารถหรือทักษะที่จำเป็นในการปฏิบัติงาน เช่น ทักษะการสื่อสาร การวิเคราะห์ การคิดเชิงกลยุทธ์
- ความซับซ้อนของงาน (Complexity of Work): ความยากง่ายและความท้าทายของงานที่ต้องรับผิดชอบ
- เงื่อนไขการทำงาน (Working Conditions): สภาพแวดล้อมในการทำงาน ความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้น หรือความยากลำบากในการทำงาน
ประโยชน์ของการประเมินตำแหน่งงาน
- ช่วยให้มีโครงสร้างการจ่ายค่าตอบแทนที่เป็นธรรม: ทำให้พนักงานเห็นว่าองค์กรให้ความสำคัญกับการจ่ายค่าตอบแทนอย่างยุติธรรม
- ช่วยในการพัฒนาทรัพยากรบุคคล: องค์กรสามารถพัฒนาทักษะที่พนักงานต้องการและทำให้พวกเขาพร้อมที่จะรับบทบาทที่สำคัญยิ่งขึ้น
- ช่วยในการตัดสินใจเรื่องการจ้างงานและการเลื่อนตำแหน่ง: การประเมินตำแหน่งงานช่วยให้การตัดสินใจเกี่ยวกับการจ้างงานใหม่หรือการเลื่อนตำแหน่งในองค์กรมีความชัดเจนมากขึ้น
ข้อควรพิจารณาในการประเมินตำแหน่งงาน
- ความเที่ยงธรรม: การประเมินตำแหน่งงานควรมีความเที่ยงธรรมและเป็นกลาง โดยไม่มีอคติหรือลำเอียง
- ความโปร่งใส: กระบวนการประเมินตำแหน่งงานควรมีความโปร่งใส และสามารถตรวจสอบได้
- การมีส่วนร่วม: ควรมีการมีส่วนร่วมของพนักงานและผู้ที่เกี่ยวข้องในการประเมินตำแหน่งงาน เพื่อให้เกิดความเข้าใจและยอมรับ
สรุป
Job Evaluation (การประเมินตำแหน่งงาน) เป็นเครื่องมือสำคัญในการบริหารค่าตอบแทนที่เป็นธรรมและมีประสิทธิภาพ ช่วยสร้างความเป็นธรรมในการจ่ายค่าตอบแทน สร้างโครงสร้างค่าตอบแทนที่เป็นระบบ และสนับสนุนการพัฒนาบุคลากรขององค์กร
บทความเพิ่มเติมเกี่ยวกับงาน HR
บทความเพิ่มเติมเกี่ยวกับคำศัพท์ทาง HR
